Tag: Aandachtspunten bij benzodiazepines

Slapen is erg belangrijk voor je lichamelijke en geestelijke gezondheid. Wanneer slapen niet lukt, is het een vicieuze cirkel, waarbij je je alleen maar slechter gaat voelen. Je wilt dit doorbreken en je zo snel mogelijk weer fit voelen. Bij slecht slapen kun je altijd naar slaappillen grijpen, toch? In dit artikel vertel ik je meer over welke soorten slaappillen er zijn. Wat de risico’s zijn en waar je op moet letten. Want hoewel slaappillen onschuldig lijken, zitten er best wat bijwerkingen en aandachtspunten aan vast. Dit moet je weten van slaappillen.

Wat is slapeloosheid?

Slapeloosheid is erg vervelend en ook een groot probleem. Ongeveer 25% van de Nederlanders heeft er last van. Bij slapeloosheid heb je last van één of meer van de volgende punten:

• Moeite met in slaap komen
• Moeite met doorslapen
• Vroeger dan gewenst wakker worden

Er is sprake van slapeloosheid wanneer je ten minste driemaal per week slecht slaapt én daarbij klachten ervaart, waardoor je overdag slechter functioneert. Denk hierbij aan concentratieproblemen, vergeetachtigheid of een slecht humeur. Er wordt onderscheid gemaakt tussen kortdurende (< 3 weken) en langdurige (> 3 weken) slapeloosheid.

Als we gaan kijken naar de cijfers is opvallend dat jong volwassenen in de leeftijdscategorie 18-25 jaar vaker moeite hebben met in slaap komen. Inslaapproblemen komt vooral voor bij mensen die niet kunnen ontspannen en blijven nadenken en piekeren. In deze leeftijdscategorie wordt er veel van je verwacht als student of beginnend werkende. Prestatiedruk kan zorgen voor stress wat kan bijdragen aan een slechte nachtrust. Er kunnen ook andere oorzaken zijn van slecht slapen. Vaak kun je door je gedrag aan te passen ook al dingen doen om je slaapkwaliteit te verbeteren. Daar vertel ik meer over in het artikel 10 (gratis) tips om je slaapkwaliteit te verbeteren.

Vanaf 40 jaar verschuift het probleem naar moeite met doorslapen en vroeger dan gewenst wakker worden. De grootste oorzaak bij vrouwen is de overgang. Ongeveer de helft van de vrouwen tijdens de overgang heeft last van slapeloosheidsproblemen. Dit komt onder andere door schommelingen in de hormoonspiegel. Meer over dit onderwerp lees je in het artikel waarom slaap je slecht tijdens de overgang?  

Benzodiazepines als slaappillen

Wanneer slapen niet lukt, kunnen slaappillen een tijdelijke uitkomst bieden. Er zijn veel verschillende slaappillen in omloop. De belangrijkste medicatiegroep, eigenlijk de hoofdgroep, van slaappillen is de benzodiazepine (-agonist).

Benzodiazepines hebben spierontspannend, rustgevend en slaapbevorderend effect. Dat maakt deze medicijnen zeer geschikt tegen:

• Slapeloosheid (hypnotica)
• Stress, onrust & spanning en angststoornissen (anxiolytica)
• Epilepsie (komt niet verder aan bod in het artikel)

Er bestaan kortwerkende en langwerkende benzodiazepines. De kortwerkende worden ook wel inslapers genoemd. De langwerkende zijn doorslapers.

Belangrijk om te realiseren, is dat een lage dosering benzodiazepine leidt tot sedatie en angstvermindering. Een hoge dosering leidt tot een hypnotisch effect. Dat leg ik verder uit. Stel dat stress, onrust of angst de oorzaak is van je slapeloosheid. Dan kan er ook gekozen worden voor een anxiolytica als slaapmedicijn. De bekendste anxiolytica zijn: oxazepam (kortwerkend), lorazepam (kortwerkend) en diazepam (langwerkend). Dit zijn dus ook benzodiazepines, maar hebben een meer ontspannend effect.

Worden deze medicijnen voorgeschreven tegen angst of spanning (dus als anxiolytica) dan worden ze vaak meermaals per dag voorgeschreven in een lage dosering. Zo wordt een opgejaagd gevoel onderdrukt gedurende de gehele dag.

Bij slapeloosheid kun je zo’n medicijn in een hogere dosering voorschrijven vlak voor het slapengaan. De bijwerking van bovengenoemde anxiolytica is slaperigheid. Dat maakt dat deze medicijnen ook gebruikt kunnen worden als slaapmedicijn.

De keuze voor een slaappil

Je huisarts bepaald de keuze van de slaappil. Dit zal uiteraard in overleg met jou gebeuren.

De keuze voor een slaappil wordt namelijk gebaseerd op basis van:

1. Halfwaardetijd van het medicijn. Dit heeft ook te maken met de oorzaak van je slapeloosheid. Heb je meer baat bij een inslaper of een doorslaper
2. Interactie met andere geneesmiddelen (indien je die hebt)
3. Bijwerkingen
4. Snelheid van opname (kan bij iedereen anders zijn)
5. Manier van uitscheiding

Afhankelijk van de oorzaak het zelfs voorkomen dat er zowel een inslaper als doorslaper wordt voorgeschreven.

Wat je wel al van tevoren kunt doen, is nagaan wat de mogelijk oorzaak kan zijn van je slapeloosheid. Een goede manier om daar achter te komen, is door het bijhouden van een slaapdagboek. Er zijn namelijk talloze oorzaken voor slapeloosheid.

Slaapdagboek

Met een slaapdagboek kun je een patroon herkennen in je gedrag en de activiteiten voordat je naar bed gaat. Dit helpt jou inzichtelijk maken wat de oorzaak van je slapeloosheid kan zijn.

Wat schrijf je allemaal op?

1. Slaappatroon: tijdstip van naar bed gaan, aantal uren slaap en hoe vaak je wakker bent geworden
2. Activiteiten een uur voor het slapengaan
3. Gebruik van alcohol, drugs, nicotine, cafeïne en medicijnen

De Nederlandse HuisartsenGenootschap (NHG) heeft een mooi slaapdagboek ontwikkelt. Downloaden hier slaapdagboek.

Geadviseerd wordt om een slaapdagboek minimaal een week lang bij te houden. Zo maak je het voor jezelf (en eventueel voor je huisarts) inzichtelijker wat de oorzaak van je slapeloosheid kan zijn.

Het dagboek zou ik zelfs nog iets uitbreiden door dagelijks te noteren wat je allemaal hebt gedaan. Want misschien heb je iets veranderd in je dagstructuur? Beweeg je te weinig of sport je juist in de avond? Drink je koffie in de avonduren? Of heb je last van een stressvolle periode op werk? Dit kunnen allemaal oorzaken zijn van slapeloosheid. Probeer dus een patroon te herkennen met behulp van een slaapdagboek.

Inslaper | Kortwerkende benzodiazepine

Kortwerkende benzodizepines worden ook wel inslapers genoemd. Deze medicijnen werken relatief snel in, namelijk binnen één uur, en hebben een werkingsduur van 4 tot 12 uur. Inslapers zijn handig bij problemen bij het in slaap komen.

Kortwerkende benzodiazepines

Temazepam

Zolpidem

Zopiclon

Lormetazepam

Alternatieven:

Midazolam

Loprazolam

Brotizolam

Flunitrazepam

In het overzicht hiernaast staan alle inslapers. Er bestaan vier slaappillen waar de eerste voorkeur naar uitgaat:

1. Temazepam
2. Zolpidem
3. Zopiclon
4. Lormetazepam

Bij deze middelen heb je de volgende dag de minste kans op nadelige effecten.

Slaappillen worden alleen voor kortdurend gebruik aangeraden bij mensen met hardnekkige slapeloosheid. Dus al je langer dan drie weken slecht slaapt en daardoor overdag slechter kunt functioneren. Ben je daar nog niet, lees dan eerst eens het artikel met de 10 tips om je slaapkwaliteit te verbeteren.

Word je vaak midden in de nacht wakker en kun je dan niet meer in slaap komen? Dan heb je misschien meer baat bij een doorslaper.

Doorslaper | Langwerkende benzodiazepine

Langwerkende slaappillen worden ook wel doorslapers genoemd. Deze middelen hebben een langere werkingsduur (12 uur of meer).

De twee bekendste langwerkende benzodiazepines zijn nitrazepam en flurazepam. Het langwerkende effect van deze slaapmiddelen is zowel een voordeel maar ook een groot nadeel door de lange nawerking. 

Bijwerkingen van benzodiazepines

Aan het gebruik van doorslapers, de langwerkende benzodiazepines, kleven nogal wat risico’s.

Psychomotorische disfunctie

Omdat deze medicijnen er lang over doen om door je lichaam afgebroken te worden, blijft er voor lange tijd nog medicijn in je bloed. Dit zorgt ervoor dat je minder alert bent. In sommige gevallen kun je de volgende dag nog suf zijn of spierzwakte ervaren. Deze pillen kun je het beste vermijden als je de volgende dag een voertuig moet besturen of een machine moet bedienen.

Afname REM-slaap

Een andere bijwerking is de afname van de REM-slaap en diepe slaap. De belangrijkste slaapfases van de slaapcyclus die zorgen voor fysiek en geestelijk herstel.

Ouderen hebben meer risico op bijwerkingen

Bij ouderen kan het gebruik van benzodiazepines zorgen voor valincidenten, verwardheid en geheugenstoornissen. Daarmee hebben zij ook een verhoogde kans op oplopen van fracturen. Daarnaast hebben ouderen vaker last van paradoxale reacties zoals rusteloosheid, prikkelbaarheid, agressie, woede-uitbarstingen, nachtmerries, hallucinaties en psychosen. Dit komt vaak door hoge doseringen benzodiazepines.  

Afhankelijkheid en gewenning

Een ander veelvoorkomend en groot probleem is dat benzodiazepines bij langdurig gebruik zorgen voor afhankelijkheid of gewenning. Je lichaam went naar verloop van tijd aan het gebruik van benzodiazepines. Ze worden daardoor minder werkzaam. Een vervelende bijkomstigheid is dat wanneer je abrupt stopt het ook problemen met zich mee brengt. Hier ga ik in het volgende hoofdstuk verder op in.

Aandachtspunten bij benzodiazepines

Aandachtspunt 1: kortdurend gebruik

Gewenning of afhankelijkheid ligt op de loer. Dat wil je voorkomen. Daarom mogen de meeste middelen niet langer dan maximaal vier weken achtereen gebruikt worden. Zorg dat het gebruik van benzodiazepines echt een noodmaatregel is. Probeer het bijvoorbeeld eerst niet-medicamenteus met de 10 praktische tips om je slaapkwaliteit te verbeteren.   

Aandachtspunt 2: niet abrupt stoppen

Ook bij het abrupt stoppen met benzodiazepines kun je ontwenningsverschijnselen vertonen. Dit kunnen lichamelijk klachten zijn, zoals: hoofdpijn, spierpijn, hartkloppingen, droge mond en zweten. Ook rebound verschijnselen kunnen voorkomen, zoals wederom slecht slapen en nachtmerries. Dat is ook de reden waarom mensen weer beginnen met benzodiazepines en afhankelijk worden.

Een rustige afbouw wordt daarom ook aangeraden, zodat je lichaam kan wennen aan het in slaap komen of doorslapen zonder medicatie.

Aandachtspunt 3: Pas op met alcohol

Alcohol en benzodiazepines gaan ook niet goed samen. De sedatieve van benzodiazepines stoffen (de stoffen die zorgen dat je slaapt) zullen worden versterkt met alcohol. Hierdoor je kun je nog meer last krijgen van de bovengenoemde bijwerkingen met ernstige gevolgen. Let dus op met alcoholgebruik.